Onlangs was ik bij een school om te praten over een vervolg van het incompany programma Waarderend Leiderschap dat het management gevolgd had. Bij het bespreken van de gemaakte progressie, kwam er een interessante vraag naar voren: “Hoe zorg je voor commitment voor het schoolplan? Dat iedereen zich erachter schaart en zich ervoor gaat inzetten?” Deze vragen speelden naar aanleiding van een aantal reacties, die men had opgevangen tijdens het proces waarin het schoolplan tot ontwikkeling was gekomen. Een leuke uitdaging om eens te bekijken hoe je commitment waarderend ontlokt.
De fasering wordt doorlopen
De schoolleiding, waarvan de rector al behoorlijk ondergedompeld is in de waarderende aanpak, heeft vorig jaar een mooi stapsgewijs proces ontworpen, met de bedoeling om samen met de docenten tot een nieuw schoolplan te komen. Vooraf was uitgewerkt wat men wanneer precies wilde bespreken in de verschillende fasen van het Waarderend Onderzoeken. Er zijn op die manier veel gelegenheden geboden om het met elkaar te hebben over hoogtepunten in het onderwijs, zaken waar men trots op is en aspecten die men graag wil vasthouden. Evenzo is er ruimte gemaakt voor het bespreken van de wensen en verlangens en de manier om die te realiseren.
De onwennigheid roept vraagtekens op
Hoewel er zeker mensen waren die het proces en de vragen konden waarderen, waren er ook kritische geluiden. “We moeten het juist hebben over wat er slecht gaat binnen de school” was bijvoorbeeld één van de reacties. Hier ligt de wens achter, dat men graag wil dat bepaalde zaken anders gaan. Sommigen hadden moeite met de vraagstelling. Wat zeer begrijpelijk is, want als je in een negatieve stand staat, dan voelt een vraag als “Waar ben je trots op in ons onderwijs?” als een vreemde vraag. Daarnaast was het niet helpend dat het proces vorig jaar grotendeels digitaal moest. Dan voelt de onderlinge verbinding anders dan anders.
Nadat alle input verzameld was, is het verwerkt in een compleet verhaal waar alles in zit. Toch gaven enkele mensen aan de school niet te herkennen in het stuk. Waar zij moeite mee hadden, was de beschrijving van het ideaalbeeld van de school, alsof die al gerealiseerd was. Dat schept namelijk verwachtingen als je het zo gaat communiceren naar ouders en leerlingen. Dan kun je er niet meer onderuit. Uiteindelijk gaf men toe dat het gebrek aan herkenning niet zo zeer om de inhoud van het schoolplan ging, maar juist om de manier waarop het tot stand was gekomen. Dat was men niet gewend.
Het ontlokken van waardering voor het schoolplan
Begrijpelijk dat bij deze ervaring de vraag: “Hoe creëren we nu commitment voor het schoolplan?” naar voren kwam. Er was in de tussentijd gewerkt aan het afronden van de inhoud en zelfs aan een mooie aansprekende vormgeving. Men wilde het schoolplan graag aan alle medewerkers introduceren. De kritiek had de schoolleiding echter een tikje onzeker gemaakt. Daarom bespraken we dat het creëren van commitment een stapsgewijs proces is. Dat kan uitstekend collectief beginnen met het delen van het schoolplan. Als mensen het plan bestudeerd hebben, kun je vragen stellen als: “Wat waardeer je aan het schoolplan?”, “Wat spreekt je aan?” “Waar word je blij van als je het leest?” Dit zijn allemaal vragen die je in de groep kunt stellen om waardering voor het schoolplan te ontlokken. Daarbij is het aan te raden om mensen eerst in kleine groepjes erover te laten praten. Dan hebben zij hun gedachten kunnen formuleren en zullen zij eerder plenair met reacties komen.
Het vertalen van het plan naar de persoon
Ook al is er na zo’n collectieve eerste stap nog zoveel commitment op een plan, dan nog is het een kunst voor mensen om het zich eigen te maken. Dat vraagt om een vertaling van de missie en visie van de school naar een missie en visie voor de betreffende persoon, functionaris of subgroep. Dan kun je mensen aan de slag laten gaan met vragen als: “Wat betekent dit schoolplan voor jouw rol?”, ”Hoe vertaal je de missie en visie naar jouw specifieke situatie?” en “Waar zou je mee aan de slag willen?” Op deze manier kan eenieder vanuit diens eigen drijfveren en kwaliteiten een bijdrage leveren. Deze vragen kunnen in een groepsproces behandeld worden, waarin men elkaar helpt. Ze kunnen ook uitstekend in de gesprekkencyclus aan de orde komen. |
